Umwanzi w ibidukikije ni ubuhigi bwa magendu
Inyamaswa zaba inini n'intoya zigira uruhare mu kongera ibimera. Kuzihiga no kuzica mu buryo budakurikije amategeko, ni ukwigerezaho, kuko byatera ibyago.
Kutabungabunga inyamaswa, bishobora gukururira ingorane nk'izabaye mu bu Shinwa ahagana mu mwaka wa 1960.
Muri icyo gihe, Leta y'ubu Shinwa yashyizeho ubukangurambaga bwari bagamije guhashya ibyorezo bine: isazi; imibui; imbeba n'ibishwi.
Ibishwi byashyizwe kuri uru rutonde kuko byonaga umuceri wahinzwe n'abaturage.
Abaturage babishishikarijwe na Perezida w'ubu Shinwa Mao Zedong, bishe ibishwi karahava.
Muri mata 1960, abayobozi b'icyo gihugu baje kubona ko ibishwi bitarya umuceri gusa, ahubwo birya n'udukoko twangiza, bituma bahagarika kubyica.
Kubera umubare w'ibishwi byishwe, kandi byararwanyaga ibyonnyi bikomeye by'umuceri, Ibyo byonnyi byigabije umuceri maze bitubya umusaruro mu buryo butavugwa, bigera aho bivugwa ko inzara yateye mu bu Shinwa nyuma y'iyi nkundura, yahitanye abantu bakabakaba miliyoni 30.
Abahigi bibasiye inkura muri Afurika y'epfo
Mu mwaka wa 2023, inkura zigera kuri 500 zishwe n'abahigi ba magendu mu gihugu cya Afurika y'epfo. Iyo mibare yiyongereyeho 11% hagereranyijwe n'izishwe mu mwaka wa 2022.
Inkuru dukesha www.sciencesetavenir.fr, ivuga ko n'ubwo guverinoma ya Afurika y'epfo yakoze iyo bwabaga ngo irinde izo nyamaswa, abahigi ba magendu Babaca mu rihumye bakica inkura nyinshi.
Iki gihugu cya mbere ku isi mu guturwa n'inkura kibasiwe n'ubuhigi bwa magendu, bivugwa ko aba bahigi bafite isoko ry'amahembe yazo muri Aziya, ngo rikoreshwa mu buvuzi gakondo.
Nk'uko bitangazwa na Minisiteri y'Ibidukikije muri Afurika y'epfo, inkura zishwe 499 mu mwaka wa 2023, inyinshi muri zo, zavuye muri Pariki za Leta.
Ishyirahamwe mpuzamahanga rirengera inkura (save the rhino international), riravuga ko iyo mibare ihangakishije. Rirahamagarira inzego bireba guhagurukira iki kibazo, no gushyiraho ingamba zihamye zo guhashya abahigi ba magendu.
Inkura nyinshi zishwe, ziciwe muri ntara ya KwaZulu-Natal (mu burasirazuba bw'igihugu), muri Pariki ya Hlhluwe-Imfolozi, icyanya cya kera cyane, yacucuwe inkura 307.
Minisitiri w'ibidukikije Barbara Creecy, atangaza ko icyo ari igihombo gikomeye kibaye muri iyo ntara.
Akomeza avuga ko inzego zitandukanye zirebwa n'iki kibazo, zikora ubudahwema zihanganye n'abahigi ba magendu ngo bagabanye umuvuduko.
Umuyobozi wa Save the rhino international Jo Shaw, avuga ko nta muti w'aka kanya uraboneka, ariko niba Afurika y'epfo ibura inkura imwe buri masaha 17, nta gihe cyo gutakaza gihari.
Mu myaka ishize ubuyobozi bwa Afurika y'epfo bwashiyze imbaraga mu gucunga umutekano wa Pariki z'igihugu muri rusange, by'umwihariko iya Kruger (mu majyaruguru y'uburasirazuba) ihana imbibi n'igihugu cya Mozambike, isurwa na ba mukerarugendo cyane, kubera umubare w'inkura wagabanutse cyane mu myaka 15 ishize, uva ku bihumbi icumi ugera munsi y'ibihumbi 3. Izo nkura zishwe n'abahigi ba magendu muri iyi Pariki, ni 78 muri 2023, ni ukuvuga ko wagabanutseho 37% hagereranyijwe n'umwaka wa 2022.
Ibyo ariko byatumye abo bahigi ba magendu bigabiza ibindi byanya, iby'uturere cyangwa ibyigenga nk'uko byabaye Ku cya Hluhluwe-Imfolozi.
Minisitiri Creecy avuga ko inzego z'umutekano zafashe abakekwaho ubuhigi bwa magendu 49 muri 2023 mu ntara ya KwaZulu-Natal. Yongeraho ko abahigi ba magendu cyangwa abacuruzi ba magendu b'amahembe y'inkura 45 bakatiwe n'ubucamanza.
Mu mpera z'umwaka wa 2022, inkura ziboneka ku isi, zari 23 300 nk'uko bitangazwa nIhuriro mpuzamahanga ryo kurengera umutungokamere, (UICN). kubera imbaraga zashyizwe mu kurwana ku nkura, zatumye umubare wazo uzamuka, wiyongera ho 5,2%
Mu gihe Jeff Cooke wo muri WWF, Umuryango utegamiye kuri Leta urengera ibidukikije, asanga iryo zamuka rigifite 'intege nke, mu gihe cyose ubuhigi bwa magendu bukiri aho. Umubare w'izi nyamaswa zishwe muri KwaZulu-Natal urahangayikishije.
Muri izi nkura ziri ku isi, ibihumbi 15 ziba muri Afurika y'epfo.